Kookondersteuners laten cliënten GGZ Delfland beter eten

In veel zorgorganisaties zijn culinaire professionals van het toneel verdwenen. Terwijl er in de samenleving steeds meer belangstelling ontstaat voor eten en drinken in relatie tot gezondheid en welzijn. Een pilot met kookondersteuners – bij GGZ Delfland VersZorgenden genoemd – laat zien dat het ook anders kan. “Eten wordt niet meer als probleem gezien, maar als feestje ervaren.”

De pilot met de VersZorgenden op locatie IJsselstraat in Berkel en Rodenrijs startte in februari 2020. “Vers koken en cliëntenparticipatie bij het proces van eten en drinken zijn belangrijke middelen om mensen te activeren”, vertelt Michel Kampert, Coördinator Services bij GGZ Delfland. Maar vers koken is langzaam maar zeker verdwenen uit de zorg. Om te vervolgen: “Terwijl er in de maatschappij steeds meer belangstelling is voor thema’s als gezond en duurzaam voedsel, zijn er in zorgorganisaties nauwelijks nog culinaire professionals te vinden. Met als gevolg dat eten en drinken bij zorgprofessionals terechtkomt. Zij zijn meestal van goede wil, maar beschikken over te weinig kennis en kunde. Koken en het organiseren daarvan is een vak apart.”

Cliënten bij de maaltijd betrekken

En dus zocht en vond GGZ Delfland, via detacheringsbureau Okeedo, vier kookondersteuners voor de pilotlocatie in Berkel en Rodenrijs. In deze kliniek voor ouderen met een psychische stoornis staat op elke unit een vaste VersZorgende, die te midden van tien cliënten de maaltijden bereidt. De VersZorgenden dragen zorg voor het gehele proces rond eten en drinken. Ze zijn opgeleid door Care Culinair. Een professionele kok staat hen bij op de werkvloer.

Ontdek het concept VersZorgende

Bij het koken worden de cliënten zo veel als mogelijk betrokken, vertelt Kampert. “Het blijkt dat cliënten van wie we het nooit verwachtten, toch nieuwsgierig raken of meedoen. Er zijn kookluchtjes in huis, er ontstaat reuring. Eten wordt niet meer als probleem gezien, maar als een feestje ervaren. De cliënten zijn blij als de VersZorgenden er zijn en andersom.”

Besparingen

Waar de voedingsdagprijs in de oude situatie ruim boven de €9 bedroeg, ligt die momenteel tussen de €6,50 en €7. Kampert: “De cliënten worden bij ons echt verwend. Maar door de focus van de VersZorgenden en een besparing op de inkoop van ingrediënten blijkt het een stuk goedkoper te kunnen. Kijk, de kookondersteuners kosten ook geld, maar daar staat weer tegenover dat de zorg wordt ontlast.”

Bovendien lijkt het er volgens Kampert sterk op dat de cliënten minder medicatie nodig hebben sinds de komst van de VersZorgenden. “Dat kan ik nog niet hard maken, maar gaan we wel onderzoeken. We zien in de praktijk wel meer hele mooie dingen gebeuren. Een cliënt die 17 kilo was afgevallen en weinig eetlust had, kwam weer flink aan toen de kookondersteuners als ontbijt havermout gingen koken. De voedselverspilling is gedaald naar nul tot nihil. Alles gaat gewoon op. En als er toch iets over is, dan prikt de zorgcollega een vorkje mee. Dat is nog gezellig ook.”

De ‘voedingscommissie’ vindt dagelijks plaats, zegt Kampert met een knipoog. “Gewoon onder het eten, met directe feedback op het eten van vandaag en suggesties voor het eten van morgen. ‘Help je ons dan wel met koken?’, vraagt de kok dan. Dat is echt cliëntparticipatie 2.0, zonder notulen en actielijstjes.”

Vervolg met VersZorgenden

Aan het invoeren van de nieuwe werkwijze ging een traject van circa een jaar vooraf. In dit voortraject is, op initiatief van adviesbureau Inteon, de bestaande situatie inclusief knel- en verbeterpunten in kaart gebracht en zijn vele gesprekken gevoerd om draagvlak in de organisatie te creëren. Dit mondde uit in het opstellen van een nieuwe voedingsvisie en een business case, en uiteindelijk de invoering van de pilot met VersZorgenden. De pilot, die eind juli formeel afliep, was dermate succesvol dat het de komende tijd gefaseerd over de organisatie wordt uitgerold.

Bekijk onze concepten voor de zorg

In de nieuwe voedingsvisie is veel aandacht voor duurzaamheid. “Geen Argentijns rundvlees maar gewoon Nederlands vlees. Bloemkool uit Nederland in plaats van uit Israël en aardbeien alleen in de zomer, ook uit Nederland”, licht Kampert toe. “In de pilotfase is er bovendien een enorme berg plastic gereduceerd. Door geen kant-en-klare producten meer in te kopen, gaan er 10.000 plastic bakjes en folies minder per jaar doorheen. Dat loopt op tot circa 50.000 als de hele organisatie ‘om’ is.

Kwaliteitsverbetering

Een dergelijk vraagstuk rond eten en drinken in een kleinschalige setting speelt bij veel zorgorganisaties, constateert Kampert. “In de GGZ, maar ook in de ouderenzorg. Vaak wordt gedacht in problemen, al dan niet van financiële aard. Of er wordt gerept over kwaliteitsverbetering terwijl kostenbesparing het feitelijke doel is. Kostenbesparing is in deze systematiek met kookondersteuners zeker ook aan de orde, maar dan als gevolg van een andere manier van denken over eten en gezondheid.”

Het advies van Kampert aan andere zorgorganisaties is om gewoon te starten en dingen te laten gebeuren in de praktijk. “Je kunt allerlei beren op de weg zien en meningen tegen elkaar af blijven wegen, maar het gevaar bestaat dat vooruitgang dan stagneert in allerlei discussies. Zoek liever de samenwerking op en stuur bij als dat nodig blijkt. De werktitel van ons project met de VersZorgenden is ‘Doen – Leren – Opschalen’. Het heeft er bij ons toe geleid dat eten en drinken weer op de kaart staat.”

Lees het hele artikel over de VersZorgenden bij GGZ Delfland in Uitblinkers in de zorg ,editie november 2020.