Werkdruk in de zorg: percentages, oorzaken en maatregelen

Bijna 44 procent van de werknemers in de sector zorg en welzijn ervaart een hoge tot zeer hoge werkdruk. De werkdruk loopt bovendien op, constateren zowel werknemers als werkgevers in de zorg. Wat zijn de oorzaken en welke oplossingsrichtingen zijn er voor werkdruk in de zorg?

Het hebben van zowel hoge taakeisen als lage autonomie kan leiden tot een hoge werkdruk, schrijven onderzoekers in het rapport Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2021 – resultaten in een vogelvlucht. Werkdruk treedt dus op als medewerkers het werk niet binnen de gestelde tijd af kunnen krijgen of niet meer aan de gestelde eisen kunnen voldoen.

Uit het onderzoek blijkt dat 2020 een gunstig jaar was wat betreft werkdruk, maar ook dat deze trend niet doorzette in 2021. In 2021 nam het percentage hoge taakeisen weer toe en de mate van autonomie af. Het aandeel high-strain jobs is hoger onder vrouwen (22 procent) dan onder mannen (14 procent) en het hoogst in de sectoren horeca (30 procent), zorg (26 procent) en onderwijs (25 procent). Ook is er in de zorg bovengemiddeld behoefte aan aanvullende arbo-maatregelen tegen werkdruk en werkstress, aldus het rapport.

Werkdruk in de zorg

44 procent van de medewerkers in de zorg vindt de werkdruk (veel) te hoog, blijkt uit de werknemers- en werkgeversenquêtes zorg en welzijn die het CBS heeft uitgevoerd (2021) voor het onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW). In 2020 was dit percentage nog 39 procent. Uit de enquête komt naar voren dat veel medewerkers onder meer te weinig tijd hebben om patiënten/cliënten persoonlijke aandacht te geven. Iets minder dan de helft kan niet zelf beslissen in welke volgorde het werk wordt gedaan.

Ondanks de hoge werkdruk waarderen de werknemers in de zorg- en welzijnssector hun werk. Maar liefst 91 procent zegt leuk werk te hebben, 76 procent is tevreden tot zeer tevreden met hun werk en 78 procent vindt de sfeer op de afdeling plezierig.

Daarentegen kan werkdruk wél een reden om te vertrekken bij de huidige werkgever, blijkt uit nieuw onderzoek (2022) van Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW). 31 procent noemt de hoge werkdruk direct als reden (2020: 21 procent). Werknemers geven aan dat onderbezetting en de druk om continu uren te verantwoorden tot gevolg hebben dat zij niet de zorg kunnen leveren zoals zij dat zouden willen. Ook onvrede over de leiding is een belangrijke vertrekreden.

Ziekenhuizen

In universitair medische centra (umc’s) noemt 44 procent van de werknemers de werkdruk te hoog of veel te hoog. Bij ziekenhuizen en overig medisch specialistische zorg is dat 46 procent. Op de vraag of de werkdruk het afgelopen jaar is toegenomen, afgenomen of gelijk gebleven, antwoordt 58,9 procent van de ziekenhuis- en umc-medewerkers dat de werkdruk is toegenomen.

Verpleging en verzorging

In de sector ‘verpleging en verzorging’ noemt 51 procent van de werknemers de werkdruk te hoog of veel te hoog. Ruim twee op de drie medewerkers (64,2 procent) heeft het idee dat de werkdruk het afgelopen jaar is toegenomen, 32,7 procent zegt dat het gelijk is gebleven.

GGZ en gehandicaptenzorg

In de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) noemt 45 procent van de werknemers de werkdruk te hoog of veel te hoog. In de gehandicaptenzorg is dat 41 procent. Op de vraag of de werkdruk het afgelopen jaar is toegenomen, afgenomen of gelijk gebleven, antwoordt 69,7 procent van de GGZ-medewerkers en 48,3 procent van de medewerkers in de gehandicaptenzorg dat de werkdruk is toegenomen.

Redenen van toegenomen werkdruk

Redenen die werkgevers in de zorg noemen voor de toegenomen werkdruk zijn (meerdere antwoorden mogelijk):

– Regeldruk en administratieve lasten: 62,8 procent
– Te weinig personeel en overwerk: 50,2 procent
– Meer of moeilijkere / complexere taken: 38,7 procent
– Mondiger cliënten: 38,4 procent
– Hoog ziekteverzuim onder medewerkers: 33,1 procent
– Werk-privébalans: 24,6 procent
– Onduidelijkheid rollen en verantwoordelijkheden: 7,9 procent
– Werksfeer en/of spanningen: 5,6 procent
– Onzekerheid medewerkers over baan: 3,9 procent

Klik hier voor de uitkomsten van de Werknemersenquête 2021 van het Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn
Klik hier voor het rapport over de Werkgeversenquête 2021 van het Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn

Werkdruk volgens werkgevers

Ook meer dan de helft (60,7 procent) van de werkgevers in de sector geeft aan dat de werkdruk is opgelopen, aldus de rapportage van CBS (2021). Een iets kleiner aandeel (34,4 procent) zei dat de werkdruk gelijk bleef. Werkgevers bestrijden de werkdruk vooral door werkdruk bespreekbaar te maken, extra personeel in te zetten en flexibeler om te gaan met werktijden en verlof.

Oplossingen voor werkdruk in de zorg

Okeedo biedt ook oplossingen die werkdruk tegengaan. Wij geloven dat elke zorgorganisatie baat heeft bij een gezonde flexibele schil, met enthousiaste, bekwame en gastgerichte medewerkers. Geen ‘handjes’ maar waardevolle collega’s die teams in beweging brengen en de tevredenheid van patiënten en bewoners doen stijgen.

Zorgondersteuner Plus voor ziekenhuizen

Als oplossing voor de grote druk op verpleegkundigen in het ziekenhuis heeft Okeedo het concept ‘de Zorgondersteuner Plus’ ontwikkeld. Met dit concept verricht een opgeleide professional van niveau 2 of hoger facilitaire taken en licht-verpleegtechnische handelingen, waardoor verpleegkundigen meer ruimte krijgen voor hun kerntaken.

De Thoraxafdeling van het Medisch Spectrum Twente werkt sinds 2020 met deze zorgondersteuners en is razend enthousiast. “Deze constructie met de zorgbuddy verlicht het werk voor de verpleging, maakt MST aantrekkelijker als werkgever en biedt medewerkers doorgroeimogelijkheden”, vertelt afdelingsmanager Patrick Siteur.

De Klas voor langdurige zorg

Als oplossing voor het grote tekort aan verzorgenden heeft Okeedo ‘De Klas’ ontwikkeld. Met dit concept voor de langdurige zorg worden zorgprofessionals op niveau 2 in 15 maanden opgeleid tot verzorgende IG en zijn ze, direct én voor de langere termijn, inzetbaar voor zorgorganisaties.

Kookeedo voor de kleinschalige zorg

Steeds vaker zorgt het verplegend personeel voor een gezonde maaltijd voor bewoners van verpleeghuizen, ggz-afdelingen of gehandicaptenzorg. Een extra taak en tevens één waarvoor zij niet zijn opgeleid. De kookondersteuners van Okeedo verzorgen het proces rondom eten en drinken. Het concept Kookeedo ontlast het verplegend personeel op de afdeling én cliënten krijgen de aandacht en de  maaltijden die ze verdienen.

⇒ Lees ook: Detacheringsbureau zorg: alles over detacheren in zorg en welzijn