Ziekteverzuim in de zorg: percentages, oorzaken en aanpak
Ziekteverzuim in de zorg is een urgent thema voor ziekenhuizen, verpleeghuizen en andere zorginstellingen. Het is zorgorganisaties er veel aan gelegen om de hoge verzuimpercentages terug te dringen. In dit artikel zoomen we in op ontwikkelingen, oorzaken, doelgroepen en maatregelen die organisaties kunnen nemen in hun aanpak tegen ziekteverzuim.
Het ziekteverzuim in de gezondheids- en welzijnszorg vertoont al meerdere jaren stijgende percentages, maar is in 2023 afgenomen. In 2022 was het ziekteverzuim 8,36 procent en in 2023 daalde het tot 7,75 procent. Ook werd in het afgelopen jaar een daling per kwartaal waargenomen.
Het ziekteverzuim in de zorg (brede definitie) per kwartaal in 2023 ligt lager dan dezelfde kwartalen in 2022. Het percentage in 2023 toonde in het eerste kwartaal een daling van 11 procent; in het tweede kwartaal lag dat op 7; in het derde kwartaal op 6 en in het vierde kwartaal op 3 procent, aldus AZW Statline. Ziekteverzuim vertoont overigens een seizoenspatroon, waarbij medewerkers doorgaans meer verzuimen tijdens het eerste en vierde kwartaal van een jaar.
Langdurig ziekteverzuim
Verzuimdatabedrijf Vernet constateert dat er over de gehele linie een daling in de verzuimduur te zien is. De grootste afname is daarbij in kortdurend verzuim. Daarentegen komt het percentage van extra lang verzuim (langer dan 365 dagen) juist voor het eerst boven de 2 procent uit (2,03%).
Het hoge langdurige ziekteverzuim baart zorgen. Ouderenzorgorganisatie Oktober gaat zelfs bij de locaties Merefelt en Leuskenhei over op een noodscenario, meldt het ED. Bestuurder Jessica Vogel hoopt hiermee te voorkomen dat er nog meer mensen uitvallen. Vrijwilligers, medewerkers van andere zorginstellingen, gepensioneerde ex-medewerkers en zelfstandige zorgprofessionals zijn gevraagd om gedurende twee maanden diensten over te nemen.
Vicieuze cirkel van personeelstekort, werkdruk en ziekteverzuim
Naast dat de coronapandemie een oorzaak was voor het stijgende ziekteverzuim in de zorg, speelt ook het personeelstekort nog steeds een rol. Door het tekort aan collega’s neemt de werkdruk toe, met als gevolg een hoger ziekteverzuim en het vertrek van vaste medewerkers. Zie daar de vicieuze cirkel waarin veel zorgorganisaties zich bevinden.
⇒ Lees ook: Detacheringsbureau zorg: alles over detacheren in zorg en welzijn
De ZorgRating benchmark, uitgevoerd door Finance Ideas onder circa 800 zorginstellingen, bevestigt bovenstaand beeld. “De combinatie van enorme druk op personeel en krapte op de arbeidsmarkt leiden tot een toename van ziekteverzuim, personeelsverloop en de toename van het aandeel personeel niet in loondienst”, staat te lezen in het verslag over de ZorgRating benchmark.
De psychische en fysieke belasting in de zorg ligt hoger dan in andere sectoren, aldus Marc Spoek, manager ‘gezond werken’ bij stichting IZZ, een ledencollectief van medewerkers in de zorg. “Er is te weinig personeel en het aantal patiënten neemt toe”, zegt hij tegenover NRC. “Dat zorgt voor een hoge werkdruk. Daar komt bij dat zorgmedewerkers vaak slecht ‘nee’ kunnen zeggen. Ze kunnen goed voor anderen zorgen, maar soms iets minder goed voor zichzelf.”
Mentale belasting
Over de oorzaken van het verzuim krijgt Marieke Schurink, directeur van onderzoeksbureau Vernet, diverse signalen. “De ligduur van patiënten is korter en de zorgvraag complex. Daarnaast is er minder tijd voor een praatje. De rol van de verpleegkundige verandert, en dat is niet altijd te rijmen met het beeld dat je van je vak wilt hebben. Ook kunnen verpleegkundigen last hebben van schuldgevoelens of tekortschieten”, vertelt ze tegenover Nursing.
Ook de tijdgeest speelt volgens haar mee, zeker voor de jongere generatie. “Er is voor jonge moeders nu vaak sprake van een dubbele belasting: thuis en op het werk. Ook lijkt de wereld tegenwoordig zo maakbaar. Alles moet perfect en jonge verpleegkundigen kunnen druk voelen van bijvoorbeeld social media. Dat kan bijdragen aan een hogere mentale belasting.”
Veel winst te behalen
Het ziekteverzuim en toenemende personeelsinzet leiden tot de grootste risico’s voor de toekomst, rapporteert EY in de Barometer Nederlandse gezondheidszorg 2020. Als een van de belangrijkste aanbevelingen noemt het bedrijf “plaats personele inzet hoog op de strategische personeelsplanning. De zorg transformeert en innoveert. Dit heeft grote impact op het dagelijks werk van zorgprofessionals. Stel daarom tijdig vast wat deze ontwikkelingen betekenen voor zowel de formatie als de competenties van zorgpersoneel.”
Invloed van een gezond en veilig organisatieklimaat
Hoe belangrijk een gezond en veilig organisatieklimaat is voor zorgmedewerkers, blijkt uit een proefschrift van bestuurskundige Babette Bronkhorst, genaamd ‘Healthy and Safe Workplaces in Health Care. Examining the role of safety climate’.
Zorgmedewerkers in organisaties met een gezond en veilig klimaat zijn lichamelijk en geestelijk gezonder en werken veiliger. Deze zorgorganisaties hebben een lager ziekteverzuim en hun medewerkers gebruiken zelf minder zorg, concludeert Bronkhorst naar aanleiding van haar promotieonderzoek aan de Erasmus University Rotterdam. Daarin onderzocht ze onder meer waarom het aandeel medewerkers dat naar de fysiotherapeut gaat of psychische zorg gebruikt aanzienlijk verschilt binnen vergelijkbare zorgorganisaties in dezelfde branche.
Bronkhorst: “Investeren in een gezond en veilig organisatieklimaat zal in de nabije toekomst steeds belangrijker worden om ook op de lange termijn in ons land de zorg te kunnen leveren die nodig is.”
Zorgorganisaties gelukkig en gezond
Het is de missie van Okeedo om zorgorganisaties gelukkig en gezond te maken. Het plaatsen van frisse, gedreven en gastvrije medewerkers brengt teams in beweging, verhoogt het werkgeluk van medewerkers en verbetert de cultuur. Met als gevolg dat het ziekteverzuim daalt en de patiënt/cliënttevredenheid stijgt. Door de samenwerking met Okeedo dalen bovendien de verzuimkosten en -risico’s voor organisaties. Spreekt onze missie u aan? Wij gaan graag in gesprek over de mogelijkheden voor uw organisatie!
Bronnen voor dit artikel: CBS, Trouw, Vernet, PZFW, NVZ, Finance Ideas, EY, Nursing, Tubantia, NRC, Erasmus University Rotterdam, Okeedo.
Lees ook:
Werkdruk in de zorg: percentages, oorzaken en maatregelen
